اختلالات و بیماری های دستگاه تناسلی زنان
علت اختلالات دستگاه تناسلی زنان
بنا به دلایلی میزان مرگ و میر و متاستاز حاصل از این نوع سرطان بالا می باشد. بعضی ارگان های سیستم تولید مثلی مانند تخمدان غیر قبل دسترس و معاینه هستند و برخی مثل تخمدان و لوله های فالوپ دارای اعصاب حسی کمتری هستند و علایمی ایجاد نمی کنند. پستان ها دارای حجم زیادی از بافت چربی هستند که تشخیص زودهنگام سرطان را سخت می کند. تنها استثنا موجود سرویکس است که به راحتی در دسترس است و با آزمایش پاپ اسمیر و غربالگری ویروس پاپیلوما ، می توان تا میزان زیادی مرگ و میر ناشی از سرطان سرویکس را کاهش داد.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند ثانویه به بیماری های مخلل فعالیت سایر ارگان ها مثل مغز، هیپوتالاموس، هیپوفیز،تیروئید، غدد فوق کلیوی ، کلیه و کبد باشد. تظاهرات این بیماری ها به طور کلی بدون ایجاد درد می باشد. متقابلا اختلالات موجود در سیستم تولید مثلی می تواند سبب بروز بیماری هایی در سایر بافت ها گردند.
هورمون های تخمدانی برای حفظ سلامتی بیشتر بافت ها در زنان ضروری می باشد. تغییر در این هورمون ها می تواند سبب استئوپروز یا پوکی استخوان ، آتروفی و التهاب بافت های مرتبط با استروژن ( واژینیت آتروفی شده ) ، تصلب شریان و تغییر حجم قلبی عروقی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان (مثل ایجاد سرطان اندومتری به دنبال افزایش استروژن و کمبود پروژسترون) شود.
عملکرد ضعیف سیستم تولیدمثلی می تواند سبب بروز اختلالاتی مثل دیابت حاملگی و سندرم افزایش فشار خون یعنی پره اکلامپسی و اکلامپسی شود. اختلالات دستگاه تناسلی زنان می تواند بسیار پیچیده باشد و تا جایی که تصور می کنید می تواند عملکرد اشتباهی داشته باشد.
سیستم تولید مثلی جنس مونث شامل :
دو تخمدان
هورمون های زنانه ( استروژن و پروژسترون) و تخمک در تخمدان تولید و تا زمان بلوغ در آنجا نگهداری می شوند و در زمان تخمک گذاری رها سازی می شوند.
لوله های فالوپ
دو لوله نازک وجود دارد که تخمدان ها را به رحم متصل کرده و مسیر انتقال تخمک از تخمدان به رحم می باشد.
رحم
درصورت وقوع بارداری ، تخمک بارور شده در رحم لانه گذاری کرده و رشد می کند تا به جنین مبدل گردد.
سرویکس
پایین ترین قسمت رحم است که به واژن متصل می شود.
واژن
کانالی عضلانی است که سرویکس را به خارج از بدن مرتبط می کند.
یکی از شایع ترین اختلالات دستگاه تناسلی زنان واژینیت یا التهاب واژنی است که سبب خارش و قرمزی واژن می گردد. واژینیت ممکن است به دنبال تحریک توسط صابون یا استحمام ایجاد گردد. علت دیگر واژینیت، عفونت قارچی است . محل رشد قارچ واژن است و عفونت به هنگام تکثیر سریع ایجاد می شود و سبب بروز علایم می شود که می توان با استفاده از دارو به درمان آن پرداخت.
بیشتر بخوانید: آشنایی با دستگاه تناسلی زنان
اختلالات دستگاه تناسلی زنان؛اختلالات تخمدانی
کیست ها و سندرم تخمدانی پلی کیستیک
همانطور که می دانید وظیفه تخمدان ساخت و رشد دادن تخمک ها در هر ماه است که در نهایت یک تخمک به بلوغ کامل می رسد و از تخمدان آزاد شده و به رحم منتقل می گردد ولی آیا می دانید اگر به جای دیگری منتقل شود، چه اتفاقی خواهد افتاد ؟ هر تخمک توسط گروه هایی از سلول پوشیده شده است که یک حباب محافظ یا فولیکول پر از آب در اطراف تخمک می سازد به طوریکه ترکیب آن دو، مشابه بالونی پر آب است که تخمک درون آن شناور است.
آب ، مایع اطراف تخمک است که از آن محافظت می کند و سلول ها ، بالونی است که مایع را نگهداری می کند. تخمک به محض بلوغ ، فولیکول و تخمدان را ترک کرده و به رحم منتقل می شود. چه اتفاقی برای فولیکول می افتد؟
کیست ها
در حالت عادی فولیکول ها به قطعات ریز دیگری به نام کورپوس لوتئوم تبدیل می شوند که در صورت عدم بارداری، تجزیه شده و سیکل عادت ماهانه برای ماه بعد آغاز می گردد ولی اگر فولیکول دست نخورده باقی بماند ، کیست های تخمدانی به وجود می آیند.
کیست های تخمدانی با گذر زمان بزرگتر می شوند و چون هیچ گونه علایمی ایجاد نمی کنند، احتمالا تا زمانی که پزشک به طور اتفاقی ، آنها را تشخیص نداده است از وجود آنها بی خبر خواهی بود ولی همیشه استثنائاتی وجود دارد. به عنوان مثال کیست ها می توانند خیلی بزرگ شوند و سبب بروز علایمی مثل خونریزی و ناراحتی گردند.
علایم
اغلب کیست های تخمدانی کوچک، خوش خیم و فاقد علایم می باشند.
برخی از اختلالات دستگاه تناسلی زنان که کیست های تخمدانی می تواند ایجاد کنند، عبارتند از :
درد یا ناراحتی مداوم یا متناوب در قسمت تحتانی شکم. درد ممکن است فقط هنگام رابطه جنسی ایجاد گردد.
عادات ماهانه نامنظم که می تواند پرحجم یا کم حجم باشد.
راه های تشخیص کیست
به خاطر اینکه اغلب کیست های تخمدانی هیچ گونه علایمی ایجاد نمی کند، به صورت اتفاقی برای مثال در طول انجام معاینات بالینی یا انجام سونوگرافی تشخیص داده می شوند.
اگر علایمی مبنی بر وجود کیست بروز کند، پزشک مبادرت به انجام معاینه شکم و معاینات داخلی ( واژنی) می کند و ممکن است قادر به لمس تورم های غیرنرمال کیستی باشد.
سونوگرافی وجود کیست را تایید می کند.
سونوگرافی روشی ایمن و بدون درد است که از امواج صوتی جهت ایجاد تصویر از ساختار ها و ارگان های داخل بدن استفاده می کند. پروب سونوگرافی جهت شناسایی تخمدان ها، روی شکم قرار می گیرد. برای اطلاع از جزئیات بیشتر، پروب کوچک دیگری داخل واژن قرار داده می شود. آزمایش خونیCA125 نیز انجام می شود که در صورت نرمال بودن آن ، کیست غیر سرطانی خواهد بود.
هر چند این آزمایش به تنهایی نمی تواند نشانگر بدخیم یا خوش خیم بودن یک کیست باشد ولی می تواند همراه با سونوگرافی جهت تشخیص به کار رود. آزمایشات دیگر شامل CT اسکن و MRI می باشد که برای اغلب کیست های تخمدانی خوش خیم کارایی ندارد بلکه هنگامی که سونوگرافی موفق نباشد یا نتیجه آزمایش CA125 بالاتر از حد نرمال باشد، از این روش ها استفاده می گردد.
سندرم پلی کیستیک تخمدان (PCOS)
وجود فقط یک کیست تخمدانی ، اختلالاتی جدی به وجود نمی آورد ولی وجود چندین کیست چطور؟ اگر چندین کیست تخمدانی وجود داشته باشند ، می توانند سبب بروز اختلالاتی در ارتباط با باروری گردند. به تشکیل چندین کیست تخمدانی، سندرم پلی کیستیک تخمدانی گفته می شود. ” پلی ” به معنای زیاد و “کیستیک ” به معنای کیست های تخمدانی می باشد ، بنابراین “پلی کیستیک” به معنای “کیست های زیاد ” می باشد. بالون های پر از آبی را تصور کنید که از تخمدان آویزان می باشند ولی هیچ گونه تخمکی در آنها وجود ندارد.
جایگیر هستند و سبب تداخل در رشد تخمک ها می شوند و فولیکول های سالم را درگیر می کنند و به همین دلیل می توانند سبب ناباروری و عادت ماهانه غیرنرمال شوند . برخلاف تصوری که باعث می شود کیست ها به عنوان عامل عدم رشد نرمال تخمک ها معرفی شود، ناتوانی تخمک ها برای رشد نرمال سبب ایجاد کیست ها می شوند تا از بلوغ نرمال تخمک ها جلوگیری کنند ولی در واقع علت اصلی هورمون ها هستند . در زنان مبتلا به سندرم پلی کیستیک تخمدانی ، سطوح غیر نرمالی از هورمون های موثر بر تولید مثل وجود دارد.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان : اختلالات رحمی
اندومتریوز
همزمان با بلوغ تخمک در تخمدان ، رحم نیز دچار تغییراتی می شود و تا وقتی که بارداری اتفاق نیفتد، هر ماه به ساخت لایه پوشاننده ای از بافت به نام بافت اندومتر می پردازد . طی تغییرات حاصله در رحم اغلب زنان حالت نفخ، گرفتگی و درد خفیف را در شکم احساس می کنند ولی در اندومتریوز علایمی مثل درد شدید بروز می کند.
بافت اندومتری ساخته شده در رحم فقط در رحم یافت می شود و به طور طبیعی از طریق کانال واژن خارج می شود اما در برخی از زنان این بافت در خارج از رحم و بر روی تخمدان ها ، لوله های رحمی ، مثانه و حتی در موارد نادری در سوراخ های بینی و ریه ها رشد می کند. هنگامی که بافت اندومتری در خارج از محل نرمال رشد می کند، دوره مشابه با بافت داخل رحمی را طی می کند و هر ماهه ساخته و تخریب می شود اما بر خلاف خروج بافت های اندومتری رحمی از واژن، بافت اندومتر خارج رحمی نمی تواند از محل خود خارج شود.
به همین دلیل بافت های مرده در داخل حفره شکمی مانده و سبب ایجاد دردهای شدیدی می شود. اندومتریوز علاوه بر ایجاد درد در طول عادت ماهانه در حین مقاربت جنسی و عادت ماهانه غیر نرمال نیز سبب درد شدیدی می شود و ممکن است سبب بروز ناباروری نیز گردد. اگرچه علل اندومتریوز می تواند متفاوت باشد، برخی بیماران گزارش داده اند که هورمون درمانی جهت کنترل تولد، می تواند علایم را تقلیل دهد. موارد شدید بیماری نیازمند انجام جراحی است.
علایم
علایم اندومتریوز به محل قرارگیری بافت اندومتری خارج رحمی بستگی دارد و می تواند متغییر باشد .
این علایم عبارتند از :
درد قاعدگی (دیس منوره)
درد لگنی و شکمی خارج از زمان قاعدگی
عادت ماهانه شدید (منوراژی ) و طولانی ، لخته ، لکه بینی پیش از قاعدگی
درد هنگام مقاربت جنسی (دیس پارونیا)
اختلالات شکمی مثل حرکات روده ای دردناک ، اسهال ، یبوست، خونریزی از روده
بارداری مشکل
ادرار دردناک
درد پشت، لگن یا پا
سندرم پیش از قاعدگی
شدت علایم ارتباط حتمی با شدت اندومتریوز ندارد. فردی با اندومتریوز شدید ممکن است هیچ علایمی نداشته باشد در حالی که فردی با اندومتریوز خفیف ممکن است علایمی شدید داشته باشد. با اینکه به طور معمول همه زنان ، علایم اندومتریوز را در طول عادت ماهانه خود تجربه می کنند.
ولی درد های متفاوت دیگری همراه با علایم اندومتریوز وجود دارد که می تواند در سایر اوقات هم اتفاق بیافتد و حتی بعد از یائسگی هم ادامه داشته باشد . پیش بینی درد یا ناراحتی و بازگشت علایم بعد از درمان و اختلالات بارداری می تواند سبب افسردگی ، اضطراب ، عصبانیت ، ناامیدی و استرس بین مبتلایان گردد.
علل
اگر چه برخی از نظریه ها علت دقیق اندومتریوز را مشخص نکرده اند ولی نظریه رایجی که ” قاعدگی بازگشتی ” نامیده می شود، بیان می دارد که بافت های اندومتری طی عادت ماهانه ، از طریق لوله های فالوپی به داخل حفره لگنی فرستاده می شوند تا روی ارگان های لگنی و پریتوئن قرار بگیرند. با این حال نمونه های زیادی وجود دارد که دارای درجات مختلفی از قاعدگی بازگشتی هستند ولی مبتلا به اندومتریوز نیستند. این نظریه همچنین بر تاثیر کاهش سیستم ایمنی بدن به عنوان عاملی اصلی تاکید دارد .
نظریه دیگری بر احتمال تغییر نحوه قرارگیری بافت های اندومتری در فضای لگنی و شکمی تحت پاسخ به تحریکاتی مثل التهاب یا افزایش سطح استروژن(مثلا در زمان بلوغ) تاکید دارد. برخی معتقدند که پراکنش بافت اندومتری هنگام تشکیل جنین ، سیستم گردش خون یا لنفاوی یا جراحی های ژنیکولوژی اتفاق می افتد . تحقیقات فعلی بر روی تاثیر ژنتیک در پیشرفت اندومتریوز انجام می شود.
عوامل خطر
اندومتریوز در هر سنی می تواند ایجاد شود .
چندین عامل بر ایجاد آن موثر می باشد که عبارتند از:
الگوی قاعدگی
به وجود آمدن اندومتریوز تحت تاثیر تعداد دوره های قاعدگی زنان هست . شروع سریع منارک ( اولین قاعدگی)، عادات ماهانه کوتاه (زیر 28 سال)، عادات ماهانه طولانی ( بیشتر از 7 روز) ، عادات ماهانه منظم و عادات ماهانه شدید همگی با احتمال افزایش خطر ابتلا در ارتباط می باشند.
سابقه خانوادگی
احتمال ابتلا در زنی با وجود سابقه خانوادگی اندومتریوز زیاد است و جهت بروز اندومتریوز شدید مستعدتر هستند.
سابقه تولید مثلی
تعداد عادت ماهانه در پی بارداری و شیردهی کاهش می یابد که در نتیجه زمان کافی برای قاعدگی بازگشتی وجود دارد . تعداد کم یا فقدان فرزند سبب افزایش خطر ابتلا به اندومتریوز می شود .
سیستم ایمنی
زنان مبتلا به اندومتریوز به طور قابل ملاحظه ای به بیماری های خودایمنی مثل آرتریت روماتوئید، مولتیپل اسکلروزیس ، آلرژی و آسم نیز مبتلا هستند .
انسداد در خروج خون قاعدگی
به نظر می رسد انسداد به علت اختلالات مادرزادی یا سرویکس باریک ، احتمال بروز قاعدگی بازگشتی و متعاقبا اندومتریوز را افزایش می دهد.
سموم محیطی
مطالعات از ارتباط بین دیوکسین و خطر ابتلا به اندومتریوز حاکی است. تصور می شود که دیوکسین به خاطر تشابه با هورمون استروژن و یا مقابله با سیستم ایمنی سبب بروز اندومتریوز می گردد. نگرانی هایی نسبت به سطوح دیوکسین در تامپون های ابریشمی بیان شده است ولی مطالعات نشان می دهند که زنان اغلب نه به خاطر استفاده از تامپون بلکه به خاطر مصرف غذاهای با مقادیر فراوان دیوکسین یا مواد مشابه در معرض خطر قرار می گیرند.
تشخیص
زمان تشخیص اندومتریوز ممکن است به طور میانگین از هنگام بروز علایم تا تشخیص قطعی، 7 سال طول بکشد. دلایل مختلفی وجود دارد . زنان ممکن است برخی علایم را نرمال تلقی کرده و به پزشک مراجعه نکنند یا پزشک علایم را به سایر اختلالات مثل بیماری التهاب لگنی ، فیبروئید، سنگ کلیه ، زخم معده یا سندرم روده تحریک پذیر یا التهاب مثانه ارتباط دهد. تاخیر در تشخیص می تواند سبب بروز حس بیهودگی ، عصبانیت یا افسردگی در فرد مبتلا شود.
توصیه می شود هر زنی که عادت ماهانه دردناکی دارد و سبب شده وی به مدرسه یا کار نرود، از نظر ابتلا به اندومتریوز مورد معاینه قرار بگیرد. پزشک قادر به تشخیص علایم اندومتریوز مثل تندرنس، رحم ثابت ( به خاطر چسبندگی) و تخمدان های بزرگ طی معاینات لگنی می باشد. اگر تخمدان ها یا توده های حجیمی در لگن شناسایی شدند ، از پروب واژینال سونوگرافی جهت تشخیص استفاده می شود.
امروزه تنها راه شناسایی قطعی اندومتریوز، لاپاراسکوپی است که روندی جراحی شامل وارد کردن لاپاراسکوپ طویل و نازک از طریق سوراخی در نزدیکی ناف می باشد. گاز دی اکسید کربن داخل حفره شکمی پمپ می شود تا احشای شکمی را از هم جدا کند و جراح دید مناسبی برای مشاهده همه نشانه های اندومتریوز داشته باشد. اندومتریوز براساس محل و عمق آن ، از درجه یک تا درجه چهار (خفیف تا شدید) طبقه بندی می شود.
اگر اندومتریوز وجود داشته باشد در همین حین نیز می توان به خارج سازی آن پرداخت. در تحقیقی که در استرالیا انجام شده است، بیان شده است که اندومتریوم زنان مبتلا به اندومتریوز ، فاقد فیبر بوده است . در سال های آینده ، بیوپسی از اندومتر جهت سنجش وجود فیبر، ممکن است روشی کم هزینه تر نسبت به لاپاراسکوپی باشد.
روش های درمانی
روش های درمانی مختلفی برای مبتلایان به اندومتریوز وجود دارد. روش درمانی انتخابی برای بیماران به چندین عامل شامل شدت علایم، محل قرارگیری اندومتریوز ، سن بیمار و نتایج مورد انتظار بیمار( توانایی باروری ، کاهش درد ) بستگی دارد. تصور غلط راجع به اندومتریوز این است که داشتن فرزند می تواند سبب درمان اختلال گردد ، در صورتیکه اندومتریوز در دوران بارداری به طور کامل از بین می رود ولی برخی از مبتلایان ، درد شدیدتری را در ماه های اول بارداری تجربه می کنند.
در زنانی که بارداری سبب از بین رفتن علایم شده است ، بازگشت و عود علایم طی پنج سال آینده اتفاق خواهد افتاد و برای برخی نیز علایم به محض شروع قاعدگی مجددا بروز می کند.
درمان دارویی
درمان دارویی به کار برده شده برای اندومتریوز ، میزان هورمون ها را تنظیم می کنند یا سبب تسکین درد می گردند. به خاطر کاهش بافت های اندومتری در طول بارداری و یائسگی ، بسیاری از داروهای هورمونی سعی در ایجاد وضعیت هورمونی مشابه دارند. بسیار مهم است که بدانید درمان دارویی فقط می تواند به کوچک کردن بافت های اندومتری بپردازد ولی اثری روی چسبندگی های حاصله ندارد.
داروی انتخابی برای هر فرد متناسب با شرایط فردی شخص شامل خطرات احتمالی، مزایا و عوارض آن انتخاب می شود. فرد باید راجع به آن مشاوره های طولانی با پزشک خود داشته باشد. علی رغم همه درمان های دارویی انجام گرفته ، اندومتریوز می تواند در افراد با میزان عود بالا و نوع بسیار شدید آن، مجددا ظهور کند.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
این داروها مانع تولید پروستاگلاندین ها در بدن می شوند. وظیفه پروستاگلاندین ها در بدن شامل ایجاد انقباضات در طول عادت ماهانه برای کمک به تخریب اندومتریوم است . این انقباضات می تواند سبب درد گردد. تصور بر این است که زنان مبتلا به اندومتریوز ، پروستاگلاندین بیشتری نسبت به زنان غیر مبتلا تولید می کنند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به خاطر ممانعت از تولید پروستاگلاندین ها ، اگر روز قبل از شروع عادت ماهانه مصرف شوند کارایی بالایی دارند.
زنان ممکن است داروهای مختلف این دسته دارویی را مصرف کنند تا بتوانند داروی مناسب شرایط خود را پیدا کنند . عوارض جانبی شایع داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی شامل تهوع ، استفراغ، اسهال ، ناراحتی های معده و زخم معده می باشد که استفاده همزمان این داروها با غذا یا شیر سبب کاهش عوارض جانبی می گردد.
قرص ضد بارداری
زنان می توانند با مصرف قرص ضد بارداری ، دوره قاعدگی را حذف کنند و احتمال بروز دردهای مرتبط با پروستاگلاندین را کاهش دهند . به خاطر خونریزی تاخیری ایجاد شده متعاقب مصرف قرص ، خونریزی و احتمال خروج بافت اندومتری از رحم طی فرآیند قاعدگی بازگشتی نیز کاهش می یابد. قرص هایی که نسبت پروژسترون به استروژن در آنها بالاتر است، مورد استقبال بیشتری قرار می گیرند. قرص برای جوانان و زنانی که علایم خفیفی دارند، به ویژه برای کسانی که توانایی دسترسی به داروهای دیگر را ندارند، کاربرد بیشتری دارد.
بیشتر بخوانید: هرآنچه در مورد واژینیسموس باید بدانید
پروژسترون ها
پروژسترون ها نقشی ضد استروژنی دارند که مانع از رشد بافت های اندومتری می شوند. پروژسترون ها به شکل قرص، آمپول یا ایمپلنت های قابل جایگذاری در رحم تولید می شوند. عوارض جانبی آن وابسته به نحوه مصرف، متفاوت است ولی به طور کلی شامل افزایش وزن، احتباس ادراری ، تهوع، خونریزی ناگهانی، افسردگی و خستگی ( در نوع داخل رحمی کمتر است ) می باشد. تحقیقاتی که بر روی جدیدترین داروی پروژسترونی یعنی ” دینوژست ” انجام شده ، نشانگر کاهش شدید عوارض جانبی آن نسبت به سایر داروهای پروژسترونی است.
ابزار ضدبارداری داخل رحمی Mirena که ابزار کوچک پلاستیکی است که داخل رحم قرار داده می شود . این ابزار چون سبب رهاسازی پروژسترون فقط در داخل رحم می شود و در کل بدن پخش نمی شود ، عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر روش ها دارد. روش Mirena در کوتاه سازی مدت زمان و کاهش درد قاعدگی موثر است.
آگونیست های هورمون آزادکننده گونادوتروپین
این هورمون ها شکلی صناعی از هورمون آزادکننده گونادوتروپین هستند که به صورت تزریقی یا اسپری بینی مورد استفاده قرار می گیرند و سبب ایجاد یائسگی ساختگی از طریق ممانعت از تولید استروژن و پروژسترون توسط تخمدان می شوند. فقدان استروژن سبب تخریب بافت های اندومتری می شود.
عوارض جانبی آگونیست های هورمون آزادکننده گونادوتروپین شامل علایم مرتبط با یائسگی مثل کاهش حجم استخوانی می باشد. اگر چه کاهش حجم استخوانی بعد از اتمام دوره دارویی، به سرعت قابل جبران است ولی جهت کاهش احتمال خطر ، بهتر است مدت درمان دارویی به 6 ماه تقلیل بیابد. هورمون درمانی همزمان با آگونیست های هورمون آزادکننده گونادوتروپین به کار می رود تا کمکی برای غلبه بر علایم مرتبط با یائسگی باشد.
آگونیست های هورمون آزادکننده گونادوتروپین نباید در طول بارداری یا شیردهی مورد مصرف قرار گیرد . با این حال مطالعات نشانگر این است که زنانی که سه تا شش ماه قبل ازانجام IVF ، این هورمون ها را دریافت کرده اند احتمال بارداری آنها ، افزایش چهار برابری داشته است و شانس بیشتری جهت تکمیل مدت بارداری خود دارند.
دانازول و ژسترینون
دانازول یک استروئید متوسط آنابولیکی است که شامل حالتی ضعیف شده از تستوسترون است. این دارو با ایجاد حالتی مشابه به یائسگی مانع به وجود آمدن اندومتریوز می شود.در اغلب زنان بعد از مصرف آن، قطع قاعدگی رخ می دهد. عوارض جانبی مربوط به کاهش استروژن عبارتند از : خشکی واژن ، گرگرفتگی و تعریق شبانه .
عوارض مربوط به افزایش تستوسترون شامل افزایش وزن، افزایش قدرت عضلانی، کاهش اندازه پستان ، آکنه یا پوست چرب، افزایش مو در صورت و بدن و تغییرات صدا می باشند. داروی دیگر ایجاد کننده حالتی مشابه یائسگی ، استروئید ژسترینون می باشد. عوارض مصرف این دارو نیز مشابه دانازول می باشد ولی اثرات به وجود آورنده صفات مردانه در آن کمتر می باشد. هر دو داروی دانازول و ژسترینون در زمان بارداری یا شیردهی ممنوعیت مصرف دارند.
جراحی
جراحی نقشی اصلی در شناسایی و درمان اندومتریوز بر عهده دارد. ، علایم می توانند علی رغم انجام درمان های دارویی مجددا بروز کنند. برخلاف بیشتر درمان های دارویی، جراحی می تواند نازایی را درمان کند.
لاپاروسکوپی
خارج کردن ضایعات و اتصالات اندومتریوزی به صورت جراحی می تواند طی یک لاپاروسکوپی تشخیصی انجام شود. طی هر روند پزشکی ، خطراتی مرتبط با جراحی و بیهوشی وجود دارد که شایع ترین عارضه جراحی بعد از لاپاروسکوپی، درد و ناراحتی در شکم و شانه ها می باشد. این درد به دلیل پر کردن حفره شکمی با گاز دی اکسید کربن است و ممکن است برای چندین روز احساس شود.
سایر عوارض جراحی می تواند شامل افزایش چسبندگی و به صورت نادر آسیب به ساختارهای لگنی باشد. همچنین ممکن است تمام اندومتریوز ها برای جراح قابل مشاهده نباشند و بنابراین خارج نگردند. بسیاری از بیماران طی همان روز جراحی مرخص می شوند و بین 5 تا 7 روز زمان جهت بهبودی نسبی نیاز هست و طی هفته دوم امکان بازگشت به کار برای فرد فراهم می شود.
لاپاراتومی
اگر بیمار دارای اندومتریوز و چسبندگی شدید باشد یا انجام لاپاروسکوپی ممکن نباشد، از لاپاراتومی جهت ایجاد برش طویلی در شکم استفاده می گردد. بیمار جهت بهبودی کامل، نیازمند 3تا 5 روز اقامت در بیمارستان و تقریبا 6 هفته استراحت در منزل می باشد.
هیسترکتومی ( خارج کردن رحم)
اگر علایم بیمار علی رغم درمان های دارویی و جراحی همچنان پابرجا باشد، هیسترکتومی انتخاب بعدی خواهد بود. این جراحی زمانی به کار می رود که سایر روش های درمانی با شکست روبرو شده باشند. طی جراحی هیسترکتومی ، رحم وهمه ضایعات اندومتریوزی خارج می گردد. اگر تخمدان ها دچار آندومتریوز نشده باشند، می توان آنها را حفظ کرد تا از یائسگی متعاقب جراحی جلوگیری کرد.
با این حال مطالعات نشانگر عود علایم در افرادی است که یک یا هر دو تخمدان آنها حفظ شده است که نیازمند انجام جراحی های دیگر نیز هست. بیماران باید درباره جوانب مثبت و منفی حفظ تخمدان در هنگام هیسترکتومی با جراح خود مشاوره کنند.
هورمون درمانی بعد از هیسترکتومی
در زنانی که هر دو تخمدان آنها همزمان با جراحی هیسترکتومی خارج شده است ، هورمون درمانی به عنوان روشی جایگرین معرفی شده است تا علایم مربط به یائسگی را تسکین دهد. با این حال به دلیل وجود استروژن در هورمون درمانی ، تصور می شود که می تواند سبب عود اندومتریوز شود و به همین علت ، هورمون درمانی تنها برای چندین ماه بعد از هیسترکتومی استفاده می شود تا امکان رشد هر گونه بافت اندومتری را به کمترین حد برساند.
استفاده طولانی مدت (بیش از پنج سال) از هورمون درمانی ترکیبی، سبب بروز خطراتی برای برخی از زنان شده است. زنان باید با پزشک خود درباره جوانب مثبت و منفی و طول مدت درمان مشاوره کنند.
درمان های مکمل
بسیاری از زنان درمان های مکملی برای کنترل علایم اندومتریوزی خود یافته اند. اغلب آنها از داروهای گیاهی، طب چینی، رایحه درمانی ،هومئوپاتی، ماساژ، یوگا و دارو استفاده می کنند. درمان های مکمل می توانند در به تعادل رساندن سطح هورمون ها ،تسکین درد و کاهش احساس استرس و افسردگی مرتبط با اختلال کمک کنند. طب گیاهی چینی سبب بهبودی علایم اندومتریوز در مقایسه با درمان دارویی دانازول و ژسترینون می شود و همچنین به کارگیری طب گیاهی چینی در مقایسه با ژسترینون سبب بروز عوارض جانبی کمتری می شود.
علاقه به استفاده از درمان های مکمل باید زیر نظر پزشک حاذقی انجام شود تا توصیه های لازم را به صورت یک دوره درمانی دریافت کنند. همچنین بیماران باید استفاده از هر گونه درمان مکمل مثل داروهای گیاهی یا طب سنتی چینی را به دلیل تداخل احتمالی با داروهای متداول، به پزشک خود اطلاع دهند.
رژیم غذایی و ورزش
یک رژیم غذایی متعادل در کمک به بهبودی بعد از جراحی و مقابله با عوارض دارویی نقش بسزایی دارد. از جمله فواید ورزش منظم می توان به ثابت ماندن سطح هورمون ها و افزایش توانایی مقابله با استرس، درد و افسردگی اشاره کرد.
حمایت عاطفی
بیمار ممکن است علاوه بر دارو، جراحی و درمان های تکمیل کننده خدمات حرفه ای مشاوره درباره اندومتریوز را دریافت کند . مشاور می تواند مسائل مختلف راجع به اختلال را برای فرد بیان کند. زنان می توانند در گروه های پشتیبانی عضو شوند تا بتوانند اطلاعات لازم درباره اندومتریوز و راه های سازگاری با آن را از افراد دارای اختلالات مشابه کسب کنند.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان : آمنوره
سندرم تخمدان پلی کیستیک ، اندومتریوز و سایر اختلالات دستگاه تناسلی زنان می توانند ریتم منظم قاعدگی را تغییر دهند یا متوقف کنند. به حالتی که اختلال دراین ریتم سبب توقف قاعدگی شود، آمنوره گفته می شود و می تواند نشانگر وجود اختلالات دستگاه تناسلی زنان یا حالتی موقت باشد. آمنوره حالتی است که با عدم وجود دوره قاعدگی برای بیش از سه ماه شناسایی می شود .طبقه بندی آمنوره به دو صورت اولیه و ثانویه انجام می شود.
آمنوره اولیه
زمانی اتفاق می افتد که فرد تغییرات متانسب با دوران بلوغ را داشته و بالای 15 سال سن دارد ولی هنوز عادت ماهانه آغاز نشده است. این حالت در طول زندگی فرد ادامه خواهد داشت. تولد با ارگان های تولیدمثلی(تناسلی یا لگنی) ضعیف می تواند سبب بروز آمنوره اولیه باشد.
آمنوره ثانویه
زمانی که دوره عادت ماهانه فرد به مدت 6 ماه یا بیشتر متوقف یا دچار دوره های نامنظم و غیرعادی شده است.
علل رایج آمنوره ثانویه عبارتند از :
چاقی
ورزش بیش از حد
کاهش درصد چربی بدن به زیر 15 تا 17 درصد
کاهش وزن ناگهانی
سایر علل می توانند از اختلالات ارگان های تولید مثلی و سیستم اندوکرینی مثل کم کاری یا پرکاری تیروئید منشا بگیرند.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان : فیبروئید رحم
شایع ترین تومورهای غیرسرطانی در دوران بارداری فیبروئیدهای رحمی هستند که متشکل از سلول های عضلات و سایر بافت های رشد یافته در داخل یا اطراف دیواره رحمی می باشند. علت بروز آنها ناشناخته است. عوامل خطر ساز شامل نژاد آفریقایی-آمریکایی و چاقی است .
علایم این بیماری عبارتند از :
خونریزی های شدید یا دردناک عادت ماهانه یا خونریزی بین عادت های ماهانه
احساس پری در قسمت تحتانی شکم
ادرار دائمی
درد هنگام مقاربت جنسی
درد قسمت تحتانی کمر
اختلالات دستگاه تناسلی زنان مانند ناباروری ، سقط چندباره یا زایمان زودرس
ولی برخی از زنان هیچ گونه علایمی نخواهند داشت و این امر ضرورت انجام ویزیت های منظم توسط پزشک را پراهمیت می کند.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان : سرطان های ژنیکولوژیک
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ، اطلاعات و آموزش هایی را برای پزشکان و زنان فراهم می آورد تا آگاهی آنان را درباره پنج سرطان شایع ژنیکولوژیکی افرایش دهد. این نوع سرطان ها در هر جایی از دستگاه تولیدمثلی زنان، از زیر معده تا استخوان های لگن، توانایی تشکیل دارد.
سرطان سرویکس
شروع در انتهای پایین و باریک رحم
سرطان تخمدان
شروع در تخمدان های قرار گرفته در دو طرف تخمدان
سرطان رحم
شروع در رحم، ارگانی گلابی شکل در لگن بیمار که به هنگام بارداری، جنین در داخل آن قرار می گیرد.
سرطان واژن
شروع در واژن که کانالی لوله مانند و توخالی بین انتهای رحم و فضای خارج بدن است.
سرطان ولو
شروع در ولو که قسمت خارجی اندام جنسی زنان است.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان و سیستیت بینابینی (IC)
سیستیت بینابینی اختلال مزمن عود کننده ای است که سبب ایجاد درد یا ناراحتی در مثانه یا نواحی اطراف لگن می شود. در افراد مبتلا به سیستیت بینابینی، دیواره مثانه دچار التهاب هست که سبب تشکیل اسکار و افزایش ضخامت دیواره مثانه می شود. شیوع آن در زنان بیشتر از مردان است.
علایمی که ممکن است هیچ کدام یا تعدادی از آنها در مبتلایان ظاهر شود :
درد خفیف شکمی یا لگنی
تکرر ادرار
احساس اورژانسی داشتن ادرار
احساس فشار شکمی یا لگنی
حساسیت در لمس (تندرنس )
درد شدید در مثانه یا ناحیه لگنی
درد شدید قسمت تحتانی شکمی که با پر یا خالی شدن مثانه شدیدتر می شود.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان و سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک نتیجه تولید بیش از حد نرمال هورمون های مردانه توسط تخمدان و غدد آدرنال است که سبب بروز کسیت ها ( کیسه های محتوی مایع ) در تخمدان ها می گردد. زنان چاق مستعد ابتلا به این بیماری هستند. افراد مبتلا به این بیماری در معرض ابتلا به دیابت و بیماری قلبی هستند.
علایم این بیماری عبارتند از :
ناباروری
رشد بیش از حد مو در صورت، سینه، شکم ، انگشتان
طاسی یا کم پشتی موها
آکنه ، پوست چرب ، شوره سر
خال های سیاه یا قهوه ای تیره ضخیم در پوست
بیشتر بخوانید: بیماری مقاربتی؛ آشنایی با چند بیماری مقاربتی
اختلالات دستگاه تناسلی زنان؛بیماری های مقاربتی (STD)
این اختلالات دستگاه تناسلی زنان حاصل مقاربت جنسی با فرد دچار عفونت می باشد. علل این اختلالات دستگاه تناسلی زنان عبارتند از باکتری ها، انگل ها و ویروس . بیش از 20 نوع بیماری مقاربتی وجود دارد که اغلب آنها هر دو جنسیت مرد و زن را مبتلا می کنند ولی بروز علایم و مشکلات شدید آن، خاص زنان است. ابتلا به بیماری های مقاربتی در خانم باردار، سبب بروز مشکلات جدی در جنین می شود.
در فرد مبتلا به بیماری های مقاربتی ناشی از باکتری یا انگل ، پزشک می تواند با تجویز داروها وآنتی بیوتیک ها به درمان آن بپردازد ولی درمانی برای بیماری های مقاربتی حاصل از ویروس وجود ندارد بلکه با استفاده از داروهای ضد ویروس می توان به کنترل علایم پرداخت و یا آن را تحت کنترل نگه داشت. استفاده صحیح از کاندوم های لاتکسی به طور عمده ای خطر گسترش این بیماری ها را کاهش می دهد ولی به طور کامل از بین نمیبرد.
بیماری التهابی لگن (PID)
بر خلاف مردان که حفره شکمی بسته ای دارند، حفره شکمی زنان از طریق مجرای تولید مثلی ارتباط آناتومیکی مستقیمی با فضای بیرون دارد. باکتری ها می توانند از طریق واژن وارد شده سپس به رحم رسیده و از طریق لوله های رحمی به حفره شکمی دسترسی داشته باشند . التهاب در حفره شکمی یا پریتوئن سبب بروز درد شکمی می گردد. از جمله علل بیماری التهاب لگنی عفونت سوزاکی میباشد. التهاب مزمن لوله های رحمی می تواند سبب انسداد و در نهایت نازایی گردد.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان و افتادگی رحم
رحم در بالای واژن قرار دارد. سرویکس یا گردن رحم به بالای واژن متصل می شود و لیگامان های رحمی، رحم را در موقعیتی مناسب نگه می دارد تا مانع از افتادگی یا بیرون زدگی آن به واژن شوند. افتادگی شدید رحم می تواند سبب خارج شدن سرویکس رحمی از دهانه واژن گردد. بازگرداندن رحم به حالت آناتومیکی نیازمند ترمیم جراحی است.
هیرسوتیسم یا پرمویی
اختلالی که سبب رشد بیش از حد مو در صورت و بدن کودکان و زن ها می شود. این عارضه به دنبال اختلالات سیستم اندوکرینی (اختلالات غده هیپوفیز یا آدرنال)
اختلالات دستگاه تناسلی زنان و سندرم ترنر
سندرم ترنر، اختلال اندوکرینی ژنتیکی است که از هر 2500 زن ، یک مورد به آن مبتلا می شوند. این اختلالات دستگاه تناسلی زنان از طریق اثر بر روی سیستم تولید مثلی زنان، مانع رشد طبیعی بدن و بروز تغییرات دوران بلوغ می گردد. همچنین ممکن بیماری های قلب و کلیوی نیز ایجاد شود که شدت و نوع آنها در هر شخص متفاوت خواهد بود. بسیاری از اختلالات همراه سندرم ترنر را می توان با درمان های مناسب کنترل کرد.
نارسایی زودرس تخمدان
نارسایی زودرس تخمدان یا کم کاری تخمدان در ارتباط با کاهش فعالیت تخمدان ها یعنی کاهش تولید هورمون های تولید مثلی است. کم کاری تخمدان ها می تواند حاصل اختلالات ژنتیکی اندوکرینی و ناهنجاری های کروموزومی یا بیماری های خاص خودایمنی باشد که سبب اختلال در عملکرد تخمدان ها می شود. این اختلال در زنان تحت شیمی درمانی و رادیوتراپی جهت درمان سرطان نیز می تواند بروز کند.
اختلالات دستگاه تناسلی زنان و اختلال در ترشحات واژنی
ترشحات واژنی چیست ؟
ترشحات واژنی مایعی است که از واژن خارج می شود و ممکن است هنگام استفاده از دستمال سرویس بهداشتی یا روی لباس های زیر دیده شود.
وظایف ترشحات واژنی عبارتند از :
تمیز کردن و مرطوب سازی ناحیه واژنی
جلوگیری از ایجاد عفونت و مقابله با آن
تغییر در رنگ، ساختار و میزان ترشحات واژنی در طول عادت ماهانه اتفاقی نرمال می باشد ولی وجود برخی تغییرات، ناشی از وجود اختلالاتی می باشد.
ویژگی های ترشحات نرمال واژنی
رقیق، چسبان و کشسان
غلیظ و چسبناک
برای برخی از زنان ، وجود ترشحات فراوان ، نرمال است و حتی ممکن است از نوار بهداشتی جهت خشک نگه داشتن لباس های خود استفاده کنند در حالی که برخی ممکن است ترشحات کمتری داشته باشند. رنگ مایعات واژنی باید روشن ، سفید یا نزدیک به سفید باشد.
علایم وجود اختلال در ترشحات واژنی
علایم نشان دهنده اختلالات دستگاه تناسلی زنان در ترشحات واژنی عبارتند از :
تغییر در بو به ویژه بوی ناخوشایند
تغییر در رنگ به ویژه به حالت سبز، خاکستری یا هر رنگی که مشابه چرک باشد
خارش ، تاول یا قرمزی در واژن
خونریزی یا لکه بینی خارج از زمان عادت ماهانه
علل بروز تغییرات در ترشحات واژنی
عفونت اصلی ترین عامل وجود ترشحات غیر عادی واژنی است. عفونت هایی که عبارتند از :
عفونت های قارچی
عفونت های باکتریایی مثل باکتریال واژینوزیس(BV)
بیماری های مقاربتی مثل سوزاک
اگر تغییری در ترشحات واژنی رخ داد، چه کاری باید انجام داد؟
اگر متوجه تغییراتی در ترشحات واژنی خود شده اید، هرچه سریع تر به پزشک خود مراجعه کنید . اهمیت این کار وقتی دو چندان می شود که اخیرا ارتباط جنسی داشته اید زیرا ممکن است تغییرات، حاصل بیماری های مقاربتی باشد. اغلب علل تغییرات ترشحات واژنی قابل درمان می باشد.